Marktbrik van Jaap Roorda

De benaming in het noorden is marktbrik. In het westen des lands wordt dit rijtuig wel kaasbrik genoemd.
Deze rijtuigen werden op het platteland veel gebruikt door de kleinere boeren, veelal op de zandgronden.

Jaap kan zich nog herinneren dat, toen hij nog een kind was, thuis op de boerderij in Friesland naast de wagens met luchtbanden, een brik gebruikt werd als melkwagen voor de afgelegen percelen waar de koeien in de wei liepen en gemolken moesten worden.

Deze brikken werden gebruikt voor het vervoer van goederen naar de weekmarkten, bijvoorbeeld naar de varkensmarkt in Meppel. “De Wheem” stond dan vol wagens en de paarden bij de stalhouders.
Naast goederenvervoer werden deze brikken gebruikt voor het vervoer van personen. Er werden dan een paar zitplanken opgelegd. Zo kon men dan op familiebezoek en naar de kerk gaan.
De mensen waren sober gekleed, donker met grijze schort en een kanten muts. Het gouden oorijzer en kleurrijke kleding was meer  voorbehouden aan de meer financieel draagkrachtige bevolking en aan de zogenaamde voornamere mensen.

In sommige gevallen werd er voor de laatste rit ook gebruik gemaakt van de brik, soms aangepast met een verlengde laadbak.
De brikken waren meestal van een eenvoudige, degelijke uitvoering, meestal voor 1 paard maar ook met een langboom voor 2 paarden.
De marktbrik van Jaap Roorda is gebouwd op een onderstel van een rijtuig.
Erik Eshuis schrijft hierover in het boek ”Met  Twikkel op Reis”  het volgende: “Van oorsprong is de wagen, een brik, een rijtuig dat niet alleen diende voor het transport van handelswaar van en naar de markt, maar voorzien van bankjes zorgde deze ook voor personenvervoer op het platteland.
Bekend is dat oude en versleten rijtuigen vroeger werden gesloopt, waarna het onderstel werd hergebruikt” [einde citaat]
De marktbrik van Jaap Roorda is hier een voorbeeld van, gezien het luxe smeedwerk en de extra vering.

De brik is in de jaren ’70 in opdracht gebouwd door rijtuigenbouwer van Loden uit Didam, naar een voorbeeld van een veel voorkomend bestaand model.
Bij de aanschaf in 2015 was de brik wel aan restauratie toe. Sommige houten delen van plaatwerk zijn vervangen door massief eiken planken. De bankjes en bergruimte onder de bok zijn aangepast. Ook kwamen er twee bijpassende koetslampen op. De wielen zijn opnieuw gesteld en voorzien van andere, gebruikte velgen. Daarnaast is de brik aangepast met een afneembare baar om personen naar hun laatste rustplaats te brengen. Helaas is dit al een paar keer voorgekomen.

Jaap Roorda treedt met de brik ook op bij museumboerderij de “Karstenshoeve” in Ruinerwold.

Jaap vertelt: “Wij brengen dan, tijdens een nagespeelde boerenbruiloft, de gasten naar de feestelijke gebeurtenis. Wij brengen dan de zogenaamde pachters, de welgestelden uit het dorp, met de brik naar de bruiloft en later ook weer terug na het nuttigen van meerdere alcoholische versnaperingen. Is het lopen soms moeilijk dan is de brik een uitkomst.”